Ο όρος “γυναικοκτονία” καταγράφηκε για πρώτη φορά σε νομικό λεξικό το 1801 ως “femicide” από τον John Corry. Στα νεότερα χρόνια ο όρος αποδίδεται στη συγγραφέα, ακτιβίστρια και φεμινίστρια Dianna Russell, η οποία το 1976 χρησιμοποίησε τον όρο για πρώτη φορά στο Διεθνές Δικαστήριο για τα εγκλήματα κατά των γυναικών. Σήμερα έχει καθιερωθεί επιστημονικά και ο ορισμός έχει δοθεί από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων.
Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων ορίζει ως «γυναικοκτονία» τη δολοφονία της γυναίκας ως αποτέλεσμα άσκησης βίας από ερωτικό σύντροφο, τον βασανισμό και τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα μισογυνισμού, τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών ως «εγκλήματα για λόγους τιμής», τη στοχευμένη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων, τη δολοφονία γυναικών λόγω προίκας, τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών εξ αιτίας του σεξουαλικού προσανατολισμού τους και της ταυτότητας φύλου, τη δολοφονία αυτόχθονων γυναικών και κοριτσιών εξαιτίας του φύλου τους.
Στον Ποινικό Κώδικα της χώρας μας ο όρος « γυναικοκτονία» δεν περιλαμβάνεται. Ο νομοθέτης δεν κάνει διάκριση φύλου και δεν αντιμετωπίζει τη γυναικοκτονία σαν ένα αυτοτελές έγκλημα, διακριτό από την ανθρωποκτονία. Στην Ε.Ε. ο όρος γυναικοκτονία διαχωρίζεται από την ανθρωποκτονία σε 16 κράτη, ενώ σε 12 (μεταξύ αυτών η Ελλάδα) δεν διαχωρίζεται.
Ένα ακόμη θέμα που διχάζει. Διαφωνίες και έντονος προβληματισμός ακόμη και μεταξύ των γυναικών. Και όσο προβληματιζόμαστε εμείς, η κλιμακούμενη βία κατά των γυναικών σε ολόκληρο τον κόσμο αυξάνει ανησυχητικά, τα στατιστικά στοιχεία σοκάρουν. Σύμφωνα με τις παγκόσμιες εκτιμήσεις που δημοσιεύθηκαν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), περίπου 1 στις 3 (35%) γυναίκες παγκοσμίως έχουν βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία από τον σύντροφό τους ή γενικά βία κατά τη διάρκεια της ζωής τους. H έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ για το 2014 έδειξε ότι μία στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί σωματική βία, σεξουαλική βία, ή και τις δύο μορφές βίας από την ηλικία των 15 ετών και έπειτα. Το 55% των γυναικών έχουν βρεθεί αντιμέτωπες με μία ή περισσότερες μορφές σεξουαλικής παρενόχλησης, το 11% έχει υποστεί ψηφιακή παρενόχληση ενώ μία στις είκοσι έχει βιαστεί.
Το Μάιο του 2011 πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη μία Συνάντηση του Συμβουλίου της Ευρώπης, όπου τα κράτη που συμμετείχαν υιοθέτησαν μία Σύμβαση για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Η Σύμβαση αυτή τέθηκε σε ισχύ το 2014 και υπογράφηκε από την ΕΕ το 2017 και είναι το πρώτο διεθνώς νομικά δεσμευτικό κείμενο του είδους του. Τα κράτη που την επικυρώνουν πρέπει να ακολουθούν συγκεκριμένα κριτήρια για την πρόληψη της έμφυλης βίας, την προστασία των θυμάτων και την τιμωρία των αυτουργών. Απαιτεί την ποινικοποίηση διαφόρων μορφών βίας κατά των γυναικών, για παράδειγμα της ενδοοικογενειακής βίας, της σεξουαλικής παρενόχλησης και της ψυχολογικής βίας, και την επιβολή νομικών κυρώσεων.
Στη χώρα μας τα τελευταία 10 χρόνια έχουν δολοφονηθεί 128 γυναίκες, την εξαετία 2015-2020 καταγράφηκαν 57 δολοφονίες γυναικών από άνδρες μέσα σε ενδοοικογενειακό πλαίσιο, ενώ μέσα στο 2021 μετράμε ήδη 16 δολοφονημένες.
Οι γυναίκες αυτές έχουν πέσει θύματα κάποιων αντρών, που το χέρι τους όπλισε η πεποίθηση ότι έχουν την απόλυτη εξουσία, ότι είναι αυθεντίες, ηθικές και ιδεολογικές και έτσι διαθέτουν ιδιαίτερα κοινωνικά προνόμια. Θεωρούν τα θύματά τους κτήματά τους νομίζοντας πως μπορούν να έχουν τον απόλυτο έλεγχο πάνω τους. Με αλλά λόγια δολοφονήθηκαν γιατί ήταν γυναίκες.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία ή απολογισμούς οργανώσεων για το 2021, η κακοποίηση των γυναικών στο ενδοοικογενειακό πλαίσιο κορυφώθηκε μέσα στα lockdowns, αλλά και μετά την σταδιακή επιστροφή στην κανονική ζωή με την άρση τους, παρατηρείται έκρηξη του φαινομένου των γυναικοκτονιών και σε αρκετές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι ενδεικτικό ότι στην Ισπανία μετά την άρση του lockdown, τον Μάιο, μια γυναίκα δολοφονείται κάθε τρεις μέρες από τον πρώην ή τον νυν σύντροφό της, έναντι μίας κάθε εβδομάδα πριν από την πανδημία! Στο Βέλγιο, μόνο τους πρώτους τέσσερις μήνες του έτους καταγράφηκαν 13 γυναικοκτονίες, ενώ ολόκληρο το 2020 είχαν σημειωθεί συνολικά 24 γυναικοκτονίες. Στη Γαλλία, 56 γυναίκες έχουν δολοφονηθεί από την αρχή του 2021, έναντι 46 γυναικών την ίδια περίοδο πέρυσι.
Η ενδοοικογενειακή βία είναι η πιο διαδεδομένη μορφή βίας κατά των γυναικών. Ο εγκλεισμός στο σπίτι που επέβαλαν τα lockdowns έκαναν ακόμη πιο δύσκολη την απόφαση για την καταγγελία της, όχι βέβαια ότι ήταν και ποτέ εύκολη. Όμως δεν «πάει άλλο» που θα λέγαμε στην καθομιλουμένη. Πρέπει κάτι να γίνει και να γίνει τώρα.
Παθογένειες που θεωρούμε ότι έχουν εξαληφθεί ή διαφοροποιηθεί φαίνεται ότι υποκρύπτονται, τρέφονται κρυφά και αναδύονται κάτω από πιεστικές και στρεσογόνες καταστάσεις.
Μήπως οι γυναικοκτονίες και η ενδοοικογενειακή βία αποτελούν σύμπτωμα της υποχώρησης των δημοκρατικών λειτουργιών και ελευθεριών, μήπως γίνονται μέσα σε πλαίσια έλλειψης σεβασμού της αξιοπρέπειας του άλλου, περιορισμού των συλλογικών διαδικασιών και των ευκαιριών κοινωνικοποίησης, μήπως παρατηρείται στροφή των κοινωνιών μας σε συντηρητικές αντιλήψεις και πρακτικές ή μήπως λόγω επικράτησης όλο και πιο αυταρχικών καθεστώτων;
Τελικά πρέπει να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους και προκειμένου να εξαλειφθεί το φαινόμενο αυτό πρέπει να δοθεί όνομα στη βία κατά των γυναικών. Να καταστεί γνωστό ότι και αυτή η μορφή βίας αποτελεί έγκλημα και ως τέτοιο να τιμωρείται.
Δυστυχώς, οι αντιδράσεις της κοινωνίας για τις «γυναικοκτονίες» διαμορφώνονται και από λανθασμένες προβολές μηνυμάτων από τα ΜΜΕ, τα οποία προωθούν προκαταλήψεις για τον ρόλο των δύο φύλων επιμένοντας σε στερεότυπα. Το «Υπόδειγμα» του σκληρού macho «άνδρα», που δεν ανέχεται αντίλογο και αμφισβήτηση, που αντιμετωπίζει με σωματική βία τις προσβολές του «ανδρισμού» του. Η δε γυναικεία ταυτότητα συνδέεται με τα χαρακτηριστικά ή τις ιδιότητες που αποδίδονται στο «ασθενές φύλο» στο πλαίσιο του πατριαρχικού κοινωνικού μοντέλου. Εκπομπές απίστευτα χαμηλής ποιότητας, που προβάλλονται από τα ιδιωτικά κανάλια κυρίως εθνικής εμβέλειας δηλητηριάζουν αντιλήψεις και συναισθήματα, διαμορφώνουν συμπεριφορές και επηρεάζουν αντιδράσεις.
Η ποινικοποίηση των διαφόρων μορφών βίας κατά των γυναικών είναι η μια πλευρά της αντιμετώπισης του θέματος, η άλλη είναι η πρόληψη της εμφάνισης βίας. Η μέριμνα για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών προκειμένου να ασκούν και να απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματα αστικά, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά, η φροντίδα για τη βοήθεια των θυμάτων και η παραπομπή των δραστών στη Δικαιοσύνη.
Χρειάζονται μέτρα προώθησης αλλαγών αναφορικά με τα κοινωνικά και πολιτισμικά πρότυπα συμπεριφοράς γυναικών και ανδρών με σκοπό την εκρίζωση των προκαταλήψεων, εθίμων, παραδόσεων και όλων των άλλων πρακτικών οι οποίες βασίζονται στην ιδέα της κατωτερότητας των γυναικών ή στους στερεότυπους ρόλους γυναικών και ανδρών.
Στον 21ο αιώνα δεν πρέπει να έχει θέση ένα κράτος τιμωρός, ούτε μια πολιτεία που δεν την σέβονται οι πολίτες της γιατί τους υποτιμά, τους εξαπατά, τους εξουθενώνει.
Είναι ανάγκη να εκσυγχρονιστούμε, να αλλάξει η νοοτροπία μας, ο τρόπος που σκεφτόμαστε, που αντιδρούμε, που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, αγόρια και κορίτσια. Να εκπαιδευτούμε πάνω σε θέματα όπως η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, οι μη στερεότυποι ρόλοι των δύο φύλων, ο αμοιβαίος σεβασμός, η μη βίαιη επίλυση των συγκρούσεων στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Διάφοροι φορείς όπως η δημόσια τηλεόραση, φορείς ισότητας, μη κυβερνητικοί οργανισμοί, οργανώσεις γυναικών μπορούν να προωθούν την πληροφόρηση και να διεξάγουν εκστρατείες ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης.
Όχι στις ανισότητες, Ναι στο σεβασμό και την προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπεια, Ναι στο έννομο αγαθό της ζωής.