Το κείμενο της Sarah Churchwell, από διάλεξη που έκανε το 2018 πάνω στο θέμα του βιβλίου της “Behold, America: A History of America First and the American Dream”, συμπληρώνει δύο σύντομες βιβλιοκριτικές, που δημοσίευσα πρόσφατα:
- του Jules Stewart για το “It Can’t Happen Here” του Sinclair Lewis από το 1935
- τουColin Kidd για το “Behold, America: ….” της Sarah Churchwell από το 2018
Συμπληρώνει επίσης το άρθρο της Sarah Churchwell “Can American Democracy survive Donald Trump?” του 2020, το οποίο δημοσίευσα σε μετάφραση τον Νοεμ. 2020, online σε τοπικά ΜΜΕ της Μεσσηνίας. Είναι τέλος μέρος άρθρων μου από το 2019 έως σήμερα, με επίκεντρο την άνοδο του Τράμπ – του Τραμπισμού και του Νεοναζισμού στις ΗΠΑ, τα οποία έχουν δημοσιευθεί online σε μεσσηνιακά ΜΜΕ και στην ιστοσελίδα μου: enimeromenospolitis.gr, στην ενότητα: “Πολιτική – Οικονομία”.
Δεδομένης της σημερινής συγκυρίας, της επετείου της εξέγερσης στο Πολυτεχνείο 15-17 Νοέμβρη 1973, κατά της χούντας των συνταγματαρχών η οποία είχε τη στήριξη της CIA και της τότε κυβέρνησης των ΗΠΑ (όπως άλλωστε και η χούντα που ετοίμαζε το Παλάτι και οι ανώτατοι αξιωματικοί), οφείλω μια εξήγηση για την συστηματική ενασχόληση και το ενδιαφέρον μου με την εσωτερική πολιτική των ΗΠΑ, που:
- είναι από τις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις στον πλανήτη
- είναι υπεύθυνες για βίαιες επεμβάσεις σε πολλές χώρες, είτε με δικές τους στρατιωτικές δυνάμεις είτε μέσω υποκίνησης πραξικοπημάτων
- επεδίωξαν – και συχνά επέτυχαν – την πτώση δημοκρατικών κυβερνήσεων και την κατάπνιξη κινημάτων ανεξαρτησίας σε άλλες χώρες (π.χ. Ελλάδα, Ιράν, Χιλή)
- επιδιώκουν (ιδιαίτερα το “βαθύ κράτος”) την παγκόσμια ηγεμονία και τον έλεγχο φυσικών πόρων σε όλο τον πλανήτη, καθώς και την επέκταση της “σφαίρας επιρροής” τους (π.χ. ΝΑΤΟ), συγκρουσιακά και εις βάρος των άλλων μεγάλων δυνάμεων
Όμως, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις, οι οποίες εξουσιάζονται από αυταρχικά – απολυταρχικά – δικτατορικά καθεστώτα όπως η Κίνα – η Ρωσία – η Ινδία, και οι οποίες επίσης επεμβαίνουν βίαια σε άλλες χώρες (π.χ. Ουκρανία, Ταϊβάν) και στο εσωτερικό τους, οι ΗΠΑ εξακολουθούν να διαθέτουν μιά λειτουργική αντιπροσωπευτική Δημοκρατία, στην οποία μέχρι τώρα εναλλάσσονται τα κόμματα στην εξουσία στο πλαίσιο ενός δημοκρατικού συντάγματος. Τις τελευταίες 10-ετίες, η αμερικανική ακροδεξιά επιχειρεί συστηματικά μέσω της συντηρητικής πλειοψηφίας του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος την άλωση της Αμερικανικής Δημοκρατίας, την ακύρωση της “Αρχής της Πλειοψηφίας” – των εκλογών και του Συντάγματος και την εγκαθίδρυση ενός ρατσιστικού – εθνικιστικού – φασιστικού καθεστώτος. Το Δημοκρατικό Κόμμα, ιδιαίτερα η προοδευτική του πτέρυγα (liberals), αμύνονται και επιχειρούν να συνεγείρουν τους προοδευτικούς Πολίτες – ευτυχώς με επιτυχία όπως διαπιστώθηκε στις ενδιάμεσες εκλογές του 2022 για τον έλεγχο της Γερουσίας και της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Αν αλωθεί και η αμερικανική δημοκρατία, τότε η άνοδος του νεοφασισμού και του ολοκληρωτισμού που επιχειρείται σε πολλές “μεσαίου μεγέθους” χώρες, όπως η Βραζιλία, το Ιράν, η Ινδονησία, η Τουρκία, η Ουγγαρία, το Πακιστάν, το Αφγανιστάν κ.ά. θα είναι ασυγκράτητη, με καταστροφικές συνέπειες για τον Πλανήτη – δεδομένης και της συγκυρίας της Κλιματικής Κρίσης.
Δυστυχώς η Ευρωπαϊκή Ένωση, θεωρούμενη ως κοιτίδα των Δυτικών Δημοκρατιών – των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και του Διαφωτισμού, επί 10-ετίες επικεντρώθηκε στη “Διεύρυνση” της αγοράς προς το συμφέρον της γερμανικής κυρίως βιομηχανίας, υποβαθμίζοντας την “Εμβάθυνση” των θεσμών της και την αλληλεγγύη των Χωρών – Μελών, με αποτέλεσμα την άνοδο ακροδεξιών μειοψηφιών στην Ε.Ε. (Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία) και αυταρχικών ηγετών π.χ. σε Πολωνία – Ουγγαρία, ενώ τη “δόξα του Βίκτωρ Όρμπαν” εζήλωσε πρόσφατα στη χώρα μας και ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Νομίζω λοιπόν ότι η ενημέρωση των Πολιτών για τον ανερχόμενο νεοφασισμό στην “Ηγέτιδα δύναμη του Δυτικού Κόσμου” – τις ΗΠΑ, είναι σήμερα ίσως σημαντικότερη από την κατανόηση του φασισμού και του ναζισμού σε Ιταλία – Ισπανία – Γερμανία τη 10-ετία του 1930.
Κώστας Α. Μαρκάκης, 15.11.2022
——————————————————
Το τέλος του αμερικανικού ονείρου; Η σκοτεινή ιστορία του «America first»
της Sarah Churchwell 21 Απριλίου 2018 [Illustration: Nathalie Lees]
Όταν υποσχέθηκε να κάνει την Αμερική πάλι πρώτη (Make America Great Again – «MAGA») στην εναρκτήρια ομιλία του, ο Ντόναλντ Τραμπ βασίστηκε σε ένα σύνθημα με μακρά και απαίσια ιστορία. Σημάδι του τι θα ακολουθούσε στην προεδρία του.
«Δυστυχώς, το αμερικανικό όνειρο πέθανε», διακήρυξε ο Ντόναλντ Τραμπ όταν ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του για πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Φαινόταν εκπληκτικό να το πει ένας υποψήφιος. Οι άνθρωποι που κάνουν εκστρατεία για την προεδρία συνήθως δοξάζουν το έθνος στο οποίο ελπίζουν να ηγηθούν, κολακεύοντας τους ψηφοφόρους να τους επιλέξουν. Αλλά αυτή η ανατροπή ήταν απλώς μια γεύση του τι επρόκειτο να ακολουθήσει, καθώς αποκάλυψε μια ανησυχητική ικανότητα να διαστρέφει αυτό που θα ήταν αρνητικό για οποιονδήποτε άλλον σε θετικό για τον εαυτό του.
Μέχρι τη στιγμή που κέρδισε τις εκλογές, ο Τραμπ είχε ανατρέψει πολλά από αυτά που πολλοί άνθρωποι πίστευαν ότι γνώριζαν για τις ΗΠΑ. Στην ομιλία αποδοχής του κήρυξε πάλι το αμερικανικό όνειρο νεκρό, αλλά υποσχέθηκε να το αναβιώσει. Μας είπαν ότι αυτό το όνειρο της ευημερίας ήταν υπό απειλή, ιδιαίτερα τώρα που μια πλατφόρμα «οικονομικού εθνικισμού» ανέλαβε την προεδρία.
Η ανάγνωση των τελευταίων τελετουργιών για το αμερικανικό όνειρο ήταν αρκετά ανησυχητική. Αλλά καθ’ όλη τη διάρκεια της εκστρατείας, ο Τραμπ υποσχέθηκε επίσης να βάλει την Αμερική πρώτη, υπόσχεση που ανανεώθηκε – δύο φορές – στην εναρκτήρια ομιλία του. Ήταν μια ανησυχητική φράση. Σκέψεις για την ιστορία του σλόγκαν άρχισαν να ξεφυτρώνουν, εξηγώντας ότι έφθανε στο παρελθόν – στις προσπάθειες να κρατήσουν τις ΗΠΑ έξω από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Στην πραγματικότητα, το «America First – Πρώτα η Αμερική» έχει μια πολύ μακρύτερη και πιο σκοτεινή ιστορία από αυτήν, βαθιά μπλεγμένη με τη βάναυση κληρονομιά της Δουλείας και του λευκού εθνικισμού, τη συγκρουσιακή σχέση της με τη μετανάστευση, τον νατιβισμό και την ξενοφοβία. Σταδιακά, η περίπλοκη και συχνά τρομερή ιστορία που αντιπροσωπεύει αυτό το σύνθημα χάθηκε στην επικρατούσα ιστορία – αλλά διατηρήθηκε ζωντανή από τα υπόγεια φασιστικά κινήματα. Το «πρώτα η Αμερική» είναι, για να το θέσω ξεκάθαρα, ένα σφύριγμα σκύλου. Το παρασκήνιο της έκφρασης φαίνεται στην αρχή σαν να περίμεναν τον Τραμπ και (τουλάχιστον ορισμένους από τους) υποστηρικτές του, αλλά η αλήθεια είναι ότι οι εκρήξεις του αμερικανικού συντηρητικού λαϊκισμού δεν είναι κάτι καινούργιο – και το «πρώτα η Αμερική» έχει συνδεθεί μαζί τους εδώ και έναν αιώνα. Αυτή είναι απλώς η πιο πρόσφατη επανάληψη ενός ισχυρού συνθήματος λαϊκιστικής δημαγωγίας στην αμερικανική ιστορία, από τον πρόεδρο Andrew Jackson (1829-1837) έως τον γερουσιαστή της Λουιζιάνας Huey Long έναν αιώνα αργότερα – κάτι που τώρα επεκτείνεται στον Τραμπ.
Το σύνθημα εμφανίζεται τουλάχιστον ήδη από το 1884, όταν μια εφημερίδα της Καλιφόρνια δημοσίευσε το «America First and Always» ως τίτλο ενός άρθρου σχετικά με την καταπολέμηση εμπορικών πολέμων με τους Βρετανούς. Οι New York Times μοιράστηκαν το 1891 «την ιδέα στην οποία πάντα πίστευε το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα», δηλαδή: «Πρώτα η Αμερική. Ο υπόλοιπος κόσμος μετά». Το Ρεπουμπλικανικό κόμμα συμφώνησε, υιοθετώντας τη φράση ως σύνθημα εκστρατείας μέχρι το 1894. Το 1916, το «πρώτα η Αμερική» είχε γίνει τόσο δημοφιλές που και οι δύο υποψήφιοι πρόεδροι το χρησιμοποίησαν ως σύνθημα προεκλογικής εκστρατείας.
Λίγα χρόνια αργότερα, το «See America First» είχε γίνει το πανταχού παρόν σύνθημα της τότε αναπτυσσόμενης αμερικανικής τουριστικής βιομηχανίας, που προσαρμόστηκε εύκολα ως πολιτική υπόσχεση. Αυτό έγινε αντιληπτό από έναν ιδιοκτήτη εφημερίδας του Οχάιο που ονομαζόταν Warren G Harding, ο οποίος έκανε επιτυχώς εκστρατεία για γερουσιαστής το 1914 με το πανό «Πρώτα η Αμερική ευημερεί». Ωστόσο, η έκφραση δεν έγινε εθνικό σύνθημα μέχρι τον Απρίλιο του 1915, όταν ο Πρόεδρος Γούντροου Γουίλσον έδωσε μια ομιλία υπέρ της ουδετερότητας των ΗΠΑ κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο: «Το καθήκον μας προς το παρόν, σε κάθε περίπτωση, συνοψίζεται στο σύνθημα: Πρώτα η Αμερική».
Η αμερικανική κοινή γνώμη ήταν βαθιά διχασμένη σχετικά με τον πόλεμο. Ενώ πολλοί αποδοκίμασαν αυτό που έγινε ευρέως αντιληπτό ως ένα απροκάλυπτα εθνικιστικό εγχείρημα από τη Γερμανία, υπήρχε επίσης άφθονο αντιβρετανικό συναίσθημα, ειδικά μεταξύ των Ιρλανδοαμερικανών. Η αμερικανική ουδετερότητα σε καμία περίπτωση δεν υποκινούνταν πάντα από καθαρό απομονωτισμό. Συνδύαζε επίσης ειρηνισμό, αντι-ιμπεριαλισμό, αντι-αποικισμό, εθνικισμό και εξαιρετισμό. Ο Ουίλσον εκφωνούσε την ομιλία «πρώτα η Αμερική» με το βλέμμα του στραμμένο σε μια δεύτερη προεδρική θητεία: Το η «Αμερική πρώτα» δεν πρέπει να εννοηθεί «με εγωιστικό πνεύμα», επέμεινε. «Η βάση της ουδετερότητας είναι η συμπάθεια για την ανθρωπότητα».
Ωστόσο, η φράση υιοθετήθηκε γρήγορα στο όνομα του απομονωτισμού και μέχρι το 1916 το «Πρώτα η Αμερική» είχε γίνει τόσο δημοφιλές που και οι δύο υποψήφιοι για την προεδρία το χρησιμοποίησαν ως σύνθημα προεκλογικής εκστρατείας. Όταν οι ΗΠΑ εντάχθηκαν στον πόλεμο το 1917, το «πρώτα η Αμερική» έγινε σύνθημα ακραίου σωβινισμού (jingoistic motto). Μετά τον πόλεμο, γλίστρησε ξανά στον απομονωτισμό. Το καλοκαίρι του 1920, ο γερουσιαστής Henry Cabot Lodge εκφώνησε μια κεντρική ομιλία στο Εθνικό Συνέδριο των Ρεπουμπλικανών, καταγγέλλοντας την Κοινωνία των Εθνών στο όνομα του «πρώτα η Αμερική». Ο Χάρντινγκ εξασφάλισε την υποψηφιότητα των Ρεπουμπλικάνων και αμέσως έφτασε στη νίκη τον Νοέμβριο χρησιμοποιώντας το σύνθημα, το οποίο η κυβέρνησή του θα επικαλούνταν ασταμάτητα προτού καταρρεύσει εν μέσω των ερειπίων του μεγαλύτερου σκανδάλου πολιτικής δωροδοκίας των ΗΠΑ μέχρι σήμερα.
Το 1920, το «Αμερική πρώτα» είχε ενώσει τις δυνάμεις του με μια άλλη δημοφιλή έκφραση της εποχής, το «100% Αμερικανός», και σύντομα και τα δύο λειτούργησαν ως σαφείς κώδικες για τον νατιβισμό και τον λευκό εθνικισμό.
Αντιπρόσωποι της εθνικής συνέλευσης των Ρεπουμπλικανών στο Κλίβελαντ, Οχάιο, 2016. [Φωτογραφία: Joe Raedle/Getty Images]
Είναι αδύνατο να κατανοήσουμε την πλήρη έννοια του «100% Αμερικανός» χωρίς να λάβουμε υπόψη μας τη νομική και πολιτική δύναμη των ευγονιστικών ιδεών σχετικά με τα ποσοστά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο λεγόμενος «κανόνας της μίας σταγόνας» – ο οποίος έλεγε ότι μια σταγόνα «αίματος του Νέγρου» έκανε έναν άνθρωπο νόμιμα μαύρο – ήταν το θεμέλιο των νόμων για τη δουλεία και την φυλετική ανάμιξη (miscegenation) σε πολλές πολιτείες, που χρησιμοποιούνταν για να καθορίσουν εάν ένα άτομο πρέπει να είναι σκλάβος ή ελεύθερος.
Η λογική του κανόνα της μίας σταγόνας επεκτεινόταν από τον περιβόητο συμβιβασμό των τριών πέμπτων στο σύνταγμα, ο οποίος μετρούσε την ιδιότητα του «σκλάβου» ως τα τρία πέμπτα ενός ατόμου. Το να δηλώσεις κάποιον 100% Αμερικανό δεν είχε απλή μεταφορική σημασία σε μια χώρα που μετρούσε τους ανθρώπους σε ποσοστά και κλάσματα, προκειμένου να αρνηθεί σε ορισμένους από αυτούς την πλήρη αναγνώριση της ιδιότητας του «ανθρώπου»!
Το 1920 ο Upton Sinclair δημοσίευσε ένα άγρια σατιρικό μυθιστόρημα με τίτλο «100%: The Story of a Patriot», εμπνευσμένο από την περίπτωση ενός ριζοσπάστη, του Tom Mooney, ο οποίος καταδικάστηκε σε απαγχονισμό για βομβιστική επίθεση το 1916 με κατηγορίες που ευρέως θεωρούνταν ψευδείς. Στο μυθιστόρημα του Sinclair η αφήγηση γίνεται από την οπτική γωνία του Peter, «ενός πατριώτη πατριωτών, ενός υπερπατριώτη. Ο Peter ήταν ένας νταβραντισμένος (red-blooded) Αμερικανός, όχι ένα μαμμόθρεφτο (mollycoddle). Ο Peter ήταν «καρα-αμερικάνος», 100% Αμερικανός… Ο Peter ήταν τόσο πολύ Αμερικανός που η ίδια η θέα ενός ξένου τον γέμιζε με διάθεση για καυγά». (σ.σ. σα να λέμε: «Ελληνάρας»!)
Ο Peter πιστεύει ακράδαντα ότι:
- Ο 100% αμερικανισμός θα έβρισκε έναν τρόπο να προστατευτεί από τις σοφιστείες του ευρωπαϊκού μπολσεβικισμού.
- Ο 100% αμερικανισμός είχε επεξεργαστεί τη φόρμουλά του: «Αν δεν τους αρέσει αυτή η χώρα, αφήστε τους να επιστρέψουν από όπου έρχονται». Αλλά φυσικά, γνωρίζοντας στην καρδιά τους ότι η Αμερική ήταν η καλύτερη χώρα στον κόσμο, δεν θα ήθελαν να επιστρέψουν και ήταν απαραίτητο να τους κάνουν να φύγουν. (σ.σ. μήπως αυτό – εδώ και σήμερα – κάτι μας θυμίζει ?)
Αλλά ο «100% Αμερικανός» δεν ήταν μόνο ξενοφοβικός και ιθαγενής. Όταν ο γερουσιαστής Knute Nelson πέθανε το 1923, χαιρετίστηκε σε μοιρολόγια σε όλες τις ΗΠΑ ως «100% Αμερικανός» – παρά το γεγονός ότι είχε γεννηθεί στη Νορβηγία. Γιατί; Γιατί ο Νέλσον καταγόταν από «την αληθινή σκανδιναβική γραμμή», «από τη φυλή που έφιαξε δυνατούς θεούς και εξέθρεψε δυνατούς άνδρες».
Το «Σκανδιναβικός» (Nordic) ήταν ένας ακόμη κώδικας, που χρησιμοποιήθηκε με τον ίδιο τρόπο που οι Ναζί θα χρησιμοποιούσαν το «Άριος». Ο «Νορδικισμός» υποστήριξε ότι οι άνθρωποι της βόρειας Ευρώπης ήταν φυλετικά ανώτεροι από εκείνους της νότιας Ευρώπης (και οπουδήποτε αλλού), μια θεωρία που υποστήριζαν οι οπαδοί της «υπεροχής των λευκών» (white supremacists) όπως ο Lothrop Stoddard και ο Madison Grant, των οποίων «το πέρασμα της μεγάλης φυλής» ή «η φυλετική βάση της Ευρωπαϊκής Ιστορίας» (1916) έγιναν από τα πιο σημαντικά έργα του ευγονιστικού επιστημονικού ρατσισμού. Αλλά στην πράξη, το Σκανδιναβός χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει οποιονδήποτε ήταν ξανθός, λευκός, Καυκάσιος ή Αγγλο-Σάξωνας. Στην καθομιλουμένη, «Σκανδιναβικά», «100% Αμερικανικά» και «Πρώτα η Αμερική» χρησιμοποιήθηκαν εναλλακτικά.
Μια παρέλαση της Κου Κλουξ Κλαν το 1927 στην Ουάσιγκτον DC [ Φωτογραφία: Buyenlarge/Getty Images]
Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει λοιπόν το γεγονός ότι η Κου Κλουξ Κλαν (ΚΚΚ) υιοθέτησε επίσης ως σύνθημα το «Πρώτα η Αμερική». Το 1919 ένας ηγέτης της Κλαν έδωσε μια ομιλία στις 4 Ιουλίου λέγοντας: «Είμαι υπέρ της Αμερικής, πρώτος, τελευταίος και πάντα, και δεν θέλω κανένα ξένο στοιχείο να μας λέει τι να κάνουμε». Η φαντασίωση ότι οι ΗΠΑ κάποτε κατοικούνταν αποκλειστικά από τον φυλετικά καθαρό σκανδιναβικό «κοινό άνθρωπο» ήταν επίσης ο μύθος της γένεσης της Κλαν, το «πριν την πτώση του Ανθρώπου» – αγνό και αμόλυντο (prelapsarian) παρελθόν, στο οποίο σκόπευαν να αναγκάσουν τη χώρα να επιστρέψει – με τη βία, εάν χρειαζόταν.
Τον Ιανουάριο του 1922, η Κλαν οργάνωσε μια παρέλαση στην Αλεξάνδρεια της Λουϊζιάνα, φέροντας δύο φλεγόμενους κόκκινους σταυρούς και πανό με συνθήματα όπως «Πρώτα η Αμερική», «100% Αμερικανοί» και «Λευκή υπεροχή». Εκείνο το καλοκαίρι η Κλαν δημοσίευσε μια διαφήμιση σε μια εφημερίδα του Τέξας: «Η Κου Κλουξ Κλαν είναι η μία και μοναδική οργάνωση που αποτελείται πλήρως και αποκλειστικά από ΕΚΑΤΟ ΤΟΙΣ ΕΚΑΤΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΥΣ που τοποθετούν την ΑΜΕΡΙΚΗ ΠΡΩΤΗ».
Μέσα σε λίγους μήνες, οι Αμερικανοί παρακολουθούσαν την άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη, καθώς ο Μουσσολίνι πήρε την εξουσία στη Ρώμη. Εξηγώντας στους Αμερικανούς αναγνώστες εκείνη τη χρονιά τι είναι οι «φασίστες», ο Τύπος βρήκε ένα προφανές παράδειγμα έτοιμο: «Με μιά δική μας γραφική διατύπωση», έγραψε ο New York World, «μπορεί να είναι γνωστοί ως Κου Κλουξ Κλαν».
Δεν χρειάζεται ύστερη γνώση για να δούμε την Κλαν ως μια κρυπτοφασιστική οργάνωση: οι σύγχρονοί τους θα μπορούσαν να δουν αμέσως την ομοιότητα και τον κίνδυνο. Τον Νοέμβριο του 1922 εφημερίδα της Μοντάνα έγραψε: στην Ιταλία ο φασισμός σημαίνει «Ιταλία για τους Ιταλούς». Για τους φασίστες στη δική μας χώρα σημαίνει «πρώτα η Αμερική». Υπάρχουν πολλοί φασίστες στις Ηνωμένες Πολιτείες, ως φαίνεται, αλλά πάντα περνούσαν κάτω από περήφανα πανό των «100% Αμερικανών».
Το φθινόπωρο του 1922 είδε επίσης την πρώτη αναφορά ενός ανερχόμενου Γερμανού περιθωριακού πολιτικού που ονομαζόταν Αδόλφος Χίτλερ στον αμερικανικό Τύπο. Εκείνη την εποχή, μια Αμερικανίδα νεαρή δημοσιογράφος ονόματι Dorothy Thompson ζούσε στη Βιέννη, όπου έκανε ρεπορτάζ για την άνοδο του αντισημιτισμού. Τον Νοέμβριο του 1923, βρισκόταν στο Μόναχο προσπαθώντας να πάρει συνέντευξη από τον Χίτλερ μετά το αποτυχημένο του «Πραξικόπημα της Μπυραρίας», γράφοντας άρθρα για τον τρόπο που αυτός επικαιροποίησε τον γερμανικό εθνικισμό χάρη στις «υποδείξεις του Μουσσολίνι».
Εν τω μεταξύ, η Brooklyn Daily Eagle προειδοποίησε τους αναγνώστες της ότι η «KKK» δεν διαφέρει από τον «100% πατριωτισμό στην Ευρώπη»: Δεν πρέπει να υπάρχει παρεξήγηση για την Κλαν. Αντιπροσωπεύει στη χώρα μας τις ίδιες ιδέες που εκπροσωπεί ο Μουσσολίνι στην Ιταλία, που εκπροσωπεί ο Primo Rivera στην Ισπανία. Η Κλαν είναι ο Αμερικανός Φασίστας, αποφασισμένος να κυβερνήσει με τον δικό του τρόπο, αδιαφορώντας πλήρως για τους θεμελιώδεις νόμους και τις αρχές της δημοκρατικής διακυβέρνησης. Εάν επιτραπεί σε τέτοιους ανθρώπους να πάρουν την εξουσία στις ΗΠΑ, προειδοποίησε, «θα έχουμε μια δικτατορία».
Μέχρι το 1927, η Κλαν είχε εξαπλωθεί σε όλη τη χώρα. Εκείνο τον Μάιο, περίπου 1.000 Klansmen συγκεντρώθηκαν για να παρελάσουν στην Ημέρα Μνήμης στο Κουίνς της Νέας Υόρκης, πολλοί με λευκές ρόμπες και κουκούλες, συνοδευόμενοι από 400 μέλη της γυναικείας τους οργάνωσης, την Klavana. Μερικοί από τους αναφερόμενους 20.000 θεατές στο Κουίνς εκείνη την ημέρα αντιτάχθηκαν στην παρουσία της Κλαν σε μια παρέλαση πολιτών. Ξέσπασαν καυγάδες που εξελίχθηκαν σε ταραχές. Τις επόμενες ημέρες, οι εφημερίδες της Νέας Υόρκης αποκάλυψαν τα ονόματα συνολικά επτά ανδρών που είχαν συλληφθεί στο Κουίνς. Πέντε από αυτούς αναγνωρίστηκαν ως «ορκισμένοι Klansmen» που μετείχαν στην παρέλαση και συνελήφθησαν επειδή «αρνήθηκαν να διασκορπιστούν όταν τους δόθηκε εντολή». Ένας έκτος συνελήφθη από λάθος –ένα αυτοκίνητο είχε περάσει πάνω από το πόδι του– και αφέθηκε αμέσως ελεύθερος. Ο έβδομος, ένας 21χρονος Γερμανο-Αμερικανός, δεν αναφέρθηκε στον Τύπο ως Klansman. Αναφέρεται μόνο ότι συνελήφθη, οδηγήθηκε στο Α.Τ. και αποφυλακίστηκε. Κανείς δεν ξέρει γιατί ήταν εκεί. Το όνομά του ήταν Φρεντ Τραμπ.
Συγκέντρωση της Γερμανοαμερικανής Ένωσης το 1939 για την υποστήριξη του ναζισμού στο Madison Square Garden [NY Daily News/Getty Images]
Τον Σεπτέμβριο του 1935, ένα μήνα μετά την ανακοίνωση του ότι θα διεκδικούσε την προεδρία, ο γερουσιαστής Long της Λουϊζιάνα δολοφονήθηκε. Ο Long, που αποκαλούνταν «ο πρώτος δικτάτορας της Αμερικής», είχε ανησυχήσει πολλούς παρατηρητές με το μείγμα λαϊκισμού και αυταρχισμού του. Μετά το θάνατό του, ένας συγγραφέας αναφέρθηκε στον Long ως «εκδοχή του Ντούτσε στην κοιλάδα Μισισιπή». Παρά τις διαβεβαιώσεις πολλών Αμερικανών ότι «αυτό δεν μπορεί να συμβεί εδώ», η άνοδος του Long στην εξουσία είχε δείξει πώς ακριβώς θα μπορούσε. Η αυξανόμενη παρουσία του ήταν τόσο ξεκάθαρη που στα τέλη του 1935 ο Sinclair Lewis δημοσίευσε ένα μυθιστόρημα εμπνευσμένο από την καριέρα του Long (αλλά γραμμένο πριν από τη δολοφονία του), στο οποίο φανταζόταν πώς θα έμοιαζε ο αμερικανικός φασισμός. Ο τίτλος του «It Can’t Happen Here» ήταν «ειρωνικός», είπε ο Lewis στους δημοσιογράφους: «Δεν λέω ότι ο φασισμός θα συμβεί εδώ», είπε, «μόνο ότι θα μπορούσε».
Ο Lewis και η Thompson είχαν παντρευτεί το 1928 και το μυθιστόρημά του επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη συζήτηση του κύκλου της για την κατάσταση στην Ευρώπη. Είχε μόλις γίνει η πρώτη Αμερικανίδα ξένη ανταποκρίτρια που εκδιώχθηκε από τη Γερμανία από τον Χίτλερ, καθιστώντας την διεθνή διασημότητα. «Ό,τι άλλο μπορεί να είναι ή να μην είναι η επανάσταση του Χίτλερ», έγραψε, «είναι μια τεράστια μαζική φυγή από την πραγματικότητα». Κατά την επιστροφή της στις ΗΠΑ, η Thompson ανέλαβε μια στήλη εφημερίδων σε εθνικό επίπεδο. Αμέσως άρχισε να γράφει για την εμφάνιση ομάδων χαλαρά οργανωμένων φασιστών στις ΗΠΑ, όπου είχε συγκροτηθεί ένα «κόμμα της Ένωσης» της δεξιάς, δημιουργώντας μια συνένωση φασιστικών ομάδων, οπαδών της λευκής υπεροχής (white supremacists). Μια από τις στήλες της Thompson για τον αμερικανικό φασισμό είχε τον τίτλο «It Can Happen Here», στην οποία ρωτούσε: Ποιον μισούν; Τη ζωή, που τους έχει φερθεί άσχημα. Ποιός φταίει; Κάποιος αποδιοπομπαίος τράγος φταίει. Μήπως οι νέγροι, που εργάζονται σε χωράφια, τα οποία θα έπρεπε να είναι δικά τους; Ή οι Εβραίοι; Αυτοί δεν έχουν τα εύπορα μαγαζιά; Ή οι κομμουνιστές… ή οι συνδικαλιστές… ή οι καθολικοί που έχουν Πάπα στη Ρώμη; Ή οι ξένοι που μας παίρνουν τις δουλειές; Αυτά φταίνε. Γι’ αυτό εξοντώστε τους. Είμαστε φτωχοί και στερημένοι. Αλλά είμαστε λευκοί, αγγλο-σάξονες, προτεστάντες (W.A.S.P.). Οι πατέρες μας ίδρυσαν αυτή τη χώρα. Μας ανήκει.
Against Integration … συλλαλητήριο στο Little Rock, Arkansas, 1959. [Φωτογραφία: John T Beldsoe/Photoquest/Getty]
Ακριβώς τη στιγμή που δημοσιεύτηκε η στήλη της Thompson, τον Μάιο του 1936, ο William Faulkner ολοκλήρωσε το «Absalom, Absalom!», ένα μυθιστόρημα βασισμένο στην πρόταση ότι αυτό που είχε καθορίσει την ιστορία του Νότου ήταν το γεγονός ότι οι φτωχοί λευκοί απέκτησαν αυτοσεβασμό και φυλετική υπερηφάνεια από την πίστη τους σε μια εγγενή υπεροχή τους έναντι των μαύρων. Αν ποτέ απειλούνταν αυτή η αίσθηση της φυλετικής ανωτερότητας, προέβλεπε η ιστορία, θα ξεσπούσαν σε βία. Ένα χρόνο νωρίτερα, ο WEB Du Bois είχε εξηγήσει ότι «οι λευκοί εργάτες ήταν πεπεισμένοι ότι η υποβάθμιση της νέγρικης εργασίας ήταν πιο θεμελιώδης από την αναβάθμιση της λευκής εργασίας». Αν και οι λευκοί εργάτες παρέμειναν φτωχοί, έγραψε ο Du Bois, «αποζημιώθηκαν εν μέρει από ένα είδος δημόσιου και ψυχολογικού μισθού», τον μισθό της φυλετικής ανωτερότητας.
Το φθινόπωρο του 1940, ένας συνασπισμός Αμερικανών κατά της εισόδου των ΗΠΑ στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο σχημάτισε την «America First Committee». Ο Charles Lindbergh θα γινόταν ο εκπρόσωπός τους, η Thompson ίσως ο πιο σκληρός αντίπαλός τους. «Είμαι απολύτως σίγουρη ότι ο Lindbergh είναι φιλοναζί», έγραψε το 1941. «Μισεί το σημερινό δημοκρατικό σύστημα και … σκοπεύει να γίνει Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, με ένα νέο κόμμα πίσω του, σύμφωνο με ναζιστικές γραμμές». Μέχρι τον Μάιο του 1941, ο Lewis είχε ενταχθεί στην America First Committee, ενώ είχε χωρίσει ήσυχα με την Thompson. Σύμφωνα με τον βιογράφο του Lewis, εκείνη την εποχή «ήταν σθεναρά αντίθετος με την αμερικανική επέμβαση στον ευρωπαϊκό πόλεμο… η συμπάθειά του ήταν προς το λαό του America First».
Τον Αύγουστο του 2017, επτά μήνες μετά την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ, ένας συνασπισμός Αμερικανών φασιστών που αυτοαποκαλούνταν «Unite the Right» οργάνωσε μια συγκέντρωση στο Charlottesville της Βιρτζίνια. Προκάλεσε σοκ σε πολλούς παρατηρητές ότι η Κλαν και οι νεοναζί μπορούσαν να παρελαύνουν στη σύγχρονη Αμερική, φωνάζοντας: «Οι Εβραίοι δεν θα μας αντικαταστήσουν». Μεγαλύτερο όμως ήταν το σοκ, που ο Τραμπ αρνήθηκε να τους καταδικάσει.
Όταν προέκυψε η ιστορία κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του 2016 ότι ο πατέρας του Τραμπ είχε συλληφθεί σε αυτό που (λανθασμένα) συχνά περιγράφεται ως «συγκέντρωση της Κλαν», ο Τραμπ αρχικά αρνήθηκε ότι ο εν λόγω Φρεντ Τραμπ ήταν ο πατέρας του, λέγοντας ότι δεν είχαν ζήσει ποτέ στο σπίτι της διεύθυνσης που αναφέρει το ρεπορτάζ της εφημερίδας. Αλλά παρόλο που ο Ντόναλντ δεν έζησε ποτέ εκεί, η οικογένεια Τραμπ έζησε. Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ο Φρεντ Τραμπ ήταν στην παρέλαση της Ημέρας Μνήμης του 1927 για να υποστηρίξει την Κλαν. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι ότι, από τους 20.000 θεατές της παρέλασης, οι μόνοι έξι που παραπέμφθηκαν μετά τις ταραχές ήταν πέντε «ορκισμένοι Klansmen» και ο Φρεντ Τραμπ.
Donald and Fred Trump το 1992. [Φωτογραφία: Zuma Press, Inc./Alamy]
Ο Ντόναλντ έχει μιλήσει συχνά, και με περηφάνια, για τον πατέρα που θαύμαζε. «Η κληρονομιά μου έχει τις ρίζες της στην κληρονομιά του πατέρα μου», δήλωσε το 2015. Είναι εύλογο να πιστεύουμε ότι η ευγονική παίζει ρόλο σε αυτήν την κληρονομιά. «Η οικογένεια προσχωρεί σε μια ρατσιστική θεωρία για την ανθρώπινη ανάπτυξη», είπε ένας από τους βιογράφους του Τραμπ, ο Μάικλ Ντ’ Αντόνιο. «Πιστεύουν ότι υπάρχουν ανώτεροι άνθρωποι και ότι αν συνδυάσεις τα γονίδια μιας ανώτερης γυναίκας και ενός ανώτερου άνδρα, θα αποκτήσεις έναν ανώτερο απόγονο».
Ο Τραμπ υποστήριξε επίσης μια μπερδεμένη εκδοχή της ευγονικής σε συνέντευξή του το 2010: «Νομίζω ότι γεννήθηκα με το κίνητρο για επιτυχία επειδή έχω ένα συγκεκριμένο γονίδιο. Πιστεύω στα γονίδια». Και ενώ είναι αλήθεια ότι κανείς δεν ξέρει γιατί ο Φρεντ Τραμπ συνελήφθη μαζί με πέντε μέλη της Κλαν το 1927, είναι επίσης αλήθεια ότι το μεταγενέστερο αρχείο του δεν υποδηλώνει ότι ήταν εκεί για να διαμαρτυρηθεί κατά της Κλαν. Ίσως όλα ήταν απλά μια σύμπτωση. Ή μήπως όχι;
Τον Οκτώβριο του 2017, οι New York Times ανέφεραν ότι ο στενός σύμβουλος του Τραμπ, Στίβεν Μίλερ, επέλεξε το «100% αμερικανισμός» ως απόσπασμα για τη σελίδα της επετηρίδας του γυμνασίου του.
Ο Τραμπ έγινε διεθνώς πρωτοσέλιδο τον Ιανουάριο του 2018, όταν κατά τη διάρκεια συζητήσεων για μετανάστευση από την Αϊτή και την Αφρική είπε: γιατί να θέλω «όλους αυτούς τους ανθρώπους από σκατοχώρες (shithole countries);», προσθέτοντας ότι ήθελε «περισσότερους ανθρώπους από μέρη όπως η Νορβηγία». Οι σχολιαστές σημείωσαν ότι η Νορβηγία είναι συντριπτικά εθνικά λευκή, αλλά πολλοί ήταν μπερδεμένοι με αυτό που φαινόταν αυθαίρετη προτίμηση. «Γιατί Νορβηγία;» ρώτησε μια έκθεση του Houston Chronicle, τονίζοντας την φυλετική διάκριση της επιλογής, ενώ πρόσθεσε ότι ο νεοναζιστικός ιστότοπος Daily Stormer είχε εγκρίνει τις παρατηρήσεις του Τραμπ, οι οποίες ανέφεραν: «Ο Τραμπ είναι λίγο πολύ στην ίδια σελίδα με εμάς». Το Chronicle, ωστόσο, δεν ανέφερε ότι η εν λόγω σελίδα συνεχίζει να προσδιορίζει τον εγγενή νορδικισμό και το «πρώτα η Αμερική» ως φυλετικό ιδανικό για τις ΗΠΑ.
Δεν μπορούμε να ακούσουμε ένα σφύριγμα σκύλου αν δεν είμαστε στην εμβέλειά του. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τα υποκείμενα των δικών μας συνθημάτων αν δεν κατανοούμε τα συμφραζόμενά τους. Κινδυνεύουμε να παρερμηνεύσουμε τη δική μας εποχή, αν δεν γνωρίζουμε τις ιστορικές έννοιες των εκφράσεων που αναζωογονούμε ή διαιωνίζουμε. Όλοι κάνουμε επείγουσες ερωτήσεις για το παρόν, αλλά υπάρχουν πολύ πιο εκπληκτικές απαντήσεις στο παρελθόν από ό,τι πολλοί πιστεύουν. Η προϊστορία των φορτισμένων φράσεων μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε πώς βρεθήκαμε να αντιμετωπίζουμε αυτά τα προβλήματα σήμερα – και ακόμη, ίσως, πώς να τα εμποδίσουμε να εκραγούν βίαια για άλλη μια φορά.
- Το «Behold, America: A History of America First and the American Dream» της Sarah Churchwell κυκλοφορεί από την Bloomsbury.
- Η Sarah Churchwell έδωσε τη διάλεξη Raymond Williams το 2018 στο Hay Festival, 2 Ιουνίου 2018
Μετάφραση και επιμέλεια: Κώστας Α. Μαρκάκης
Πηγή: